Dromader ze Starego Osieczna

Na początku lat trzydziestych dwudziestego wieku Niemcy zaczęli budować wzdłuż swojej wschodniej granicy system fortyfikacji określany jako Pommernstellung, czyli Pozycja Pomorska (w Polsce powszechne było dawniej określenie Wał Pomorski, od którego odchodzi się w nowszych opracowaniach).

Wraz z położonym dalej na południe Międzyrzeckim Rejonem Umocnionym, fortyfikacje Pommernstellung miały ochronić wschodnie tereny III Rzeszy przed ewentualnym atakiem ze strony wojsk polskich. Atak taki był w tamtym czasie brany pod uwagę zarówno przez Niemców, jak i przez Polskę, w której rozważano plany tak zwanej wojny prewencyjnej przeciwko zachodniemu sąsiadowi.

Odcinek taktyczny Hochzeit/Kesselgrund

Ponieważ w Osiecznie znajdował się jedyny w tym rejonie most na Drawie dostępny dla czołgów, Niemcy zamienili miejscowość i jej najbliższe otoczenie w wyjątkowo silny punkt oporu. Powstały tu liczne schrony bojowe, w tym należący do najcięższej klasy „Dromedar” (pol. dromader, schron typu B-werk), zbudowany na wzniesieniu górującym od południa nad przeprawą przez rzekę i drogą do Dobiegniewa.

W skład systemu obrony wchodziła także zamontowana na drodze zapora przeciwczołgowa, stanowiska dowodzenia, punkty obserwacyjne, umocnienia ziemne, zasieki i inne przeszkody. Wszystkie obiekty zostały przyporządkowane do odpowiednich odcinków taktycznych, na które podzielona była cała linia Pommernstellung. Od ówczesnej nazwy Osieczna (Hochzeit) i leżącego niedaleko Czarnolesia (Kesselgrund), odcinki nosiły kryptonimy: HO i KE.

Fragment schronu bojowego typ B-werk, określanego także jako Panzerwerk 920 (Pz. W. 920), z nazwą własną „Dromedar”. Wybudowany w 1935 roku schron przeznaczony był do prowadzenia ognia okrężnego z pięciu ciężkich karabinów maszynowych (ckm). Posiadał najwyższą klasę odporności B (ściany żelbetowe 1,5 m, pancerze stalowe do 200 mm). Był wyposażony w dwie kondygnacje. Górna posiadała pięć izb bojowych dla ckm MG 08, w tym jedną z niezachowaną do naszych czasów kopułą pancerną typu 2P7. Kondygnacja dolna, socjalno-techniczna, mieściła także maszynownię z pomieszczeniem filtrów, kuchnię, izby łączności i dowodzenia.
Po wysadzeniu w powietrze „Dromedar” zamienił się w plątaninę rozrzuconych po całym wzgórzu betonowych brył, rur i drutów zbrojeniowych
Detal z ruin schronu „Dromedar”, rura eksploatacyjna (głosowa? wentylacyjna?) odsłonięta po wysadzeniu obiektu
Detal z ruin schronu „Dromedar”, drabina klamrowa
Fragment oryginalnego tynku z napisem eksploatacyjnym w ruinach schronu „Dromedar”

Rosjanie na niemieckich czołgach

Ostatecznie to nie Polska zaatakowała Niemcy, lecz sama padła ich ofiarą we wrześniu 1939 roku. W roku 945 rozbudowywane przez cały czas fortyfikacje miały zatrzymać nadciągających ze wschodu Rosjan.

Pozycja wokół Osieczna nie padła jednak w trakcie ciężkich walk, ale w wyniku podstępu rodem z sensacyjnego filmu wojennego. Udający Niemców Rosjanie na niemieckich czołgach zostali przepuszczeni przez most na Drawie przez niemieckich obrońców, którzy wzięli ich za własne oddziały wycofujące się ze wschodniego brzegu rzeki.

Budowana od 1934 roku linia umocnień została przełamana w jeden dzień. Przy okazji doszło do masakry obrońców i przechwycenia strategicznego mostu, po którym już wkrótce zastępy radzieckich czołgów ruszyły dalej na zachód w kierunku Odry.

Po wojnie

Po wojnie większość schronów Pozycji Pomorskiej została ogołocona z wyposażenia i wysadzona w powietrze. Przez wiele lat ruiny były źródłem złomu, w jaki zamieniły się kopuły strzelnicze, pancerze, drzwi i inne stalowe elementy. W latach pięćdziesiątych wykonywano z nich między innymi deficytowe w tamtych czasach kowadła, rozwożone później do PGR-ów w całej Polsce.

Obiektem Pommernstellung, który dziś robi największe wrażenie w okolicy Starego Osieczna, są przypominające wrak statku kosmicznego ruiny schronu „Dromedar”. Natomiast obiektem najlepiej zachowanym jest wybudowany w 1934 roku artyleryjski schron obserwacyjny, dla lepszego zamaskowania wkomponowany w narożnik ogrodzenia wiejskiego cmentarza. Fotografie i opis tego schronu zamieściliśmy w artykule Stare Osieczno, historie leśne.

Kotwa zapory przeciwczołgowej przy drodze do Dobiegniewa
Kopuła schronu obserwacyjnego na dawnym cmentarzu ewangelickim w Starym Osiecznie (opis i więcej zdjęć zobacz: Stare Osieczno, historie leśne).
Ruiny schronu dowodzenia na odcinku taktycznym Hochzeit (HO-03)
Ruiny schronu na odcinku taktycznym Hochzeit (HO-09)
Detal z ruin schronu (HO-11), wylot wentylacyjny (po lewej) i rura głosowa (?) po prawej

Mapa leśnych miejsc w okolicach Starego Osieczna

Materiały wykorzystane w artykule

  1. Fortyfikacje: https://www.fortyfikacje.xyz/
  2. Hauba, przenikliwy chłód stali i betonu: http://hauba.pl/
  3. Mieczkowski Zbigniew, 2022, Łączy nas Drawa. Monografia rzeki, wyd. Zbigniew Mieczkowski „Ranczo pod Mieczem”, Drawsko Pomorskie.
  4. Miniewicz Janusz, Perzyk Bogusław, 1997, Wał Pomorski, wyd. Militaria Bogusława Perzyka, Warszawa.
  5. Motyl Krzysztof, 2011, Stanowisko obserwacyjne w Starym Osiecznie – pretendent do rangi zabytku architektury obronnej, w: Lubuskie Materiały Konserwatorskie, tom VIII, 205-216.
  6. Pozycja Pomorska: http://4historie.pl
  7. Pozycja Pomorska: https://www.dws-xip.com

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *