Przed ujściem do Drawy Płociczna przez kilka kilometrów płynie równolegle do niej, jakby celowo zwlekając z oddaniem swoich wód większej siostrze. Obydwie rzeki, intensywnie meandrując, zbliżają się do siebie na odległość kilkuset metrów, zamykając w ciasnym uścisku pozostałości starej huty szkła i osady hutniczej Podszkle, niemieckiego Steinbuscher Glashütte.
Huta szkła
Steinbuscher Glashütte założył w 1818 roku Friedrich Sydow, właściciel majątku Głusko. Była to jedna z kilku hut szkła istniejących w tej części Puszczy Drawskiej. W sąsiedztwie zakładu wybudowano osiem czworaków, w których w 1820 roku mieszkało 131 pracowników huty i robotników rolnych majątku w Głusku.
Huta była wyposażona w piece do rozprostowywania szklanych cylindrów na tafle, do wytwarzania popiołu (potażu), do przepalania surowców, do chłodzenia (odprężania) oraz do wypalania donic hutniczych. W późniejszym czasie zainstalowano także nowoczesne piece regeneracyjne systemu Siemensa, ogrzewane gazem wytwarzanym z węgla kamiennego.
W Podszklu produkowano szkło okienne, szkło butelkowe w kilku odcieniach, w tym w kolorze zielonym, zwanym „leśnym” oraz, między innymi, pojemniki aptekarskie. Hutnicze piece były najpierw opalane drewnem bukowym z Puszczy Drawskiej (17.500 kubików rocznie), a następnie węglem sprowadzanym ze Śląska i dostarczanym do Podszkla barkami, które pokonywały odcinek Drawy pod prąd od jej ujścia do Noteci przy pomocy zaprzęgów konnych. W drodze powrotnej barki zabierały wyprodukowane w miejscowych hutach szkło.
Hutę zlikwidowano w 1880 roku [1]. Po dawnej osadzie pozostały ślady ziemne budynków, fragmenty fundamentów, gruz i wielkie kępy lilaka porastającego miejsca dawnych domostw.
Leśny cmentarz
Kilkaset metrów na wschód od dawnego Glashütte znajduje się opuszczony cmentarz ewangelicki. Zachowały się na nim fragmenty kilku postumentów i stel nagrobnych z częściowo czytelnymi inskrypcjami, fragmenty potłuczonych płyt nagrobkowych z marblitu oraz kilkanaście betonowych ram grobów.
Na ocalałych nagrobkach można odczytać nazwiska: Anna Jädicke geb. Knöpke (1874-1934), Brita Glinf (1840-1906), Caroline Kunkel geb. Guderjahn (1807-1875), Frieda Lubitz (1888-1897), Luis Lubitz (1895-1896).
W 2022 roku nie udało się odnaleźć niektórych nagrobków udokumentowanych w karcie ewidencyjnej z końca lat 80. XX wieku, w tym krzyża żeliwnego z 1852 roku, który w dokumentacji został wskazany jako najstarszy zachowany obiekt na cmentarzu, a także nagrobków: Carl Lenz (1828-1882, krzyż żeliwny), Julie Puhl (1850-1902, stela nagrobkowa kamienna), Ernestine Matzel (1853-1929, stela nagrobkowa kamienna) Clara Hirsch (1852-1852, krzyż żeliwny) [2].
Bindugi flisackie i zajazd „Himmel”
Kiedyś w pobliżu Podszkla znajdował się także port rzeczny i dwie bindugi flisackie: „Kamienna Lewa” i położona na przeciwległym brzegu Drawy „Kamienna Prawa”. Niedaleko znajdował się też zajazd „Himmel” (pol. Niebo), będący popularnym miejscem odpoczynku flisaków [1, 3].
Obecnie w pobliżu dawnej „Kamiennej Lewej” usytuowane jest pole biwakowe Drawieńskiego Parku Narodowego. Dojazd do niego prowadzi fragmentem starej, brukowanej drogi, obok nieistniejącego zajazdu „Himmel”. Przy wjeździe na pole biwakowe ustawiona jest tablica informacyjna na temat historii drawieńskiego flisactwa. Nad samą rzeką stoi drewniany krzyż „papieski” szlaku kajakowego im. ks. kardynała Karola Wojtyły.
Most na Drawie
W miejscu, gdzie dzisiaj stoi betonowy most na Drawie, w czasach średniowiecza istniał bród Steinvorde, Steinfurt (pol. Kamienny Bród). Był on wspominany w źródłach historycznych w roku 1286 i 1305, kiedy miejsce to należało do cystersów z Bierzwnika, którzy mieli tu prawo połowu ryb w Drawie. Trzy wieki później od brodu Steinvorde swoją nazwę przyjęło obecne Głusko (Steinbusch). W 1569 roku w pobliżu istniała Brunatna Karczma – Braunkrug ort an der Drage [1]. Obecny, żelbetowy most na drodze ze Starego Osieczna do Głuska wzniesiono w 1941 roku w związku z planowaną rozbudową pobliskiej elektrowni wodnej Kamienna [4].
”Głuskie Ostępy”
W latach trzydziestych XX wieku na terenie dawnej osady Steinbuscher Glashütte Niemcy rozpoczęli budowę umocnień wchodzących w skład linii fortyfikacji Pommernstellung (Pozycja Pomorska, dawniej Wał Pomorski).
Umocnienia wzniesione w tej okolicy należały do odcinka taktycznego Stei. S. (niem. Steinbusch Süd, pol. Głusko Południe). W 1934 roku powstało kilka schronów jednosektorowych do prowadzenia ognia czołowego z jednego ciężkiego karabinu maszynowego (1934 r.), a w 1944 roku schron typu Ringstand 58 c do ognia okrężnego. Fortyfikacjom żelbetowym towarzyszyła sieć umocnień ziemnych: okopy, rowy strzeleckie i dobiegowe oraz rów przeciwpancerny.
Po wojnie większość schronów została wysadzona. Ocalał jedynie schron z sygnaturą taktyczną Stei.S.3. Obecnie zimują w nim nietoperze i z tego powodu jego wnętrze jest niedostępne. Schrony w Podszklu można zwiedzić wędrując ścieżką poznawczą Drawieńskiego Parku Narodowego „Głuskie Ostępy” [5]. Poza trasą znajdują się pozostałości schronu z nazwą własną „Konrad”, która zachowała się w formie napisu odciśniętego w betonie na dwóch elementach wysadzonej konstrukcji.
Dom zły
Na najbardziej na południe wysuniętym skrawku lądu pomiędzy Płociczną i Drawą, tuż przed miejscem połączenia rzek, znajduje się miejsce po osadzie noszącej kiedyś nazwę Malmaison, co po francusku znaczy dosłownie „zły dom”. Na starych mapach jest tutaj zaznaczone pojedyncze gospodarstwo, które po raz ostatni pojawia się w roku 1919, po czym znika na późniejszych wydaniach [6,7]. Nie wiadomo, skąd wzięła się nazwa tego miejsca, być może było to romantyczne nawiązanie do zamku Malmaison we Francji, który zasłynął jako rezydencja i miejsce spotkań Napoleona i Józefiny [8].
Przypisy
[1] Zbigniew Mieczkowski, Łączy nas Drawa. Monografia rzeki, wyd. Zbigniew Mieczkowski „Ranczo pod Mieczem”, Drawsko Pomorskie 2022, s. 385-388.
[2] Karta ewidencyjna obiektu, 1989 r., https://zabytek.pl/pl/obiekty/cmentarz-ewangelicki-683120 [dost. 7.02.2022 r.].
[3] Zbigniew Mieczkowski, Spławność i żeglowność Drawy przez wieki. Flisacy na Drawie, referat naukowy wygłoszony podczas XIII Henrykowskich Dni w Siemczynie, w: Zeszyty Siemczyńsko-Henrykowskie, tom IX, s. 65-91, Henrykowskie Stowarzyszenie w Siemczynie, Siemczyno 2016.
[4] Karta ewidencyjna obiektu, 1993 r., https://zabytek.pl/pl/obiekty/most-drogowy-nad-rzeka-d-791723 [dost. 24.02.2023].
[5] Fortyfikacje Pozycji Pomorskiej, brak daty wydania, folder turystyczny, wyd. Drawieński Park Narodowy.
[6] Karte des Deutschen Reiches 1:100 000, arkusz nr 221 Schloppe, 1830, 1893, 1919, 1934 r., http://igrek.amzp.pl [dost. luty 2023].
[7] Messtischblatt 1:25 000, arkusz 1494 Regenthin 1937 r., https://kartenforum.slub-dresden.de/en/vkviewer/main/show/ [dost. luty 2023].
[8] https://pl.wikipedia.org/wiki/Zamek_w_Malmaison [dost. 17.08.2023].