Najciekawszym przeżyciem podczas podróży koleją z Krakowa do Kielc jest przejazd przez tunel kolejowy za Miechowem. Pociąg najpierw mija stację o nazwie Tunel, a następnie wjeżdża w głęboki, otoczony lasami wykop, po czym znika w czeluściach góry. Za chwilę pojawia się znowu, już po drugiej stronie, aby po kilku kilometrach dojechać do stacji Kozłów.
Tunel składa się z dwóch równoległych, jednotorowych korytarzy, które są oddalone od siebie o 40 metrów. Każdy z nich posiada długość 764 metrów. Starszy, wschodni korytarz przebito w latach 1882-1885 przy okazji budowy kolei Iwangorodzko-Dąbrowskiej, która połączyła Dęblin (ówczesny Iwangorod) z obecną Dąbrową Górniczą.
Pomysł na tunel
Powstanie tunelu miało uzasadnienie wyłącznie wojskowe. W przypadku zaatakowania Rosji przez Austro-Węgry lub Niemcy miał on zostać wysadzony, blokując komunikację na strategicznej linii kolejowej prowadzącej w głąb ziem polskich zaboru rosyjskiego.
Do budowy obiektu zużyto ponad 3,5 miliona cegieł. W celu dostarczania niezbędnego budulca, właściciele linii kolejowej uruchomili w okolicy budowy dużą cegielnię wyposażoną w piec kręgowy typu Hoffmana, która była w stanie dostarczać nawet 147 tysięcy sztuk cegły przy jednorazowym wypale. (…) Z powodu militarnego przeznaczenia obiekt został wykonany przez jednostkę rządową z pominięciem procedury przetargowej. Pracami budowlanymi kierował Bolesław Rupniewski. W budowę tunelu zaangażowani byli także znani inżynierowie Weiler oraz pochodzący z Włoch Forradini. Do spotkania ekip drążących po obydwu stronach wzniesienia doszło 27 lipca 1883 roku. Budowa konstrukcji kosztowała akcjonariuszy ponad milion rubli (Wikipedia).
Ferdynand i Jan
Drugi tunel został przebity w latach 1910-1912, a przyczyną jego budowy było rosnące natężenie ruchu kolejowego na tej trasie. Obydwa tunele posiadały własne nazwy: „Ferdynand” na cześć inspektora dróg żelaznych Ferdynanda Rydzewskiego (tunel zachodni), oraz „Jan” na cześć naczelnego szefa kolei, Jana Blocha (tunel wschodni). Przy południowym wylocie istniało niewielkie osiedle związane z budową i obsługą tunelu. W latach 90. XIX wieku powstał tu również przystanek kolejowy i stacja telegraficzna Przysieka.
Wysadzanie tunelu
Po wybuchu I wojny światowej w 1914 roku tunele były dwukrotnie wysadzane: najpierw przez cofających się Rosjan, później przez saperów niemieckich towarzyszących cofającej się armii austro-węgierskiej.
Odbudowane w 1920 roku, pełniły w okresie międzywojennym ważną funkcję, szczególnie po uruchomieniu w 1934 roku połączenia kolejowego Tunel-Kraków, będącego częścią linii z Warszawy do Krakowa. W 1935 roku przez tunel przejechał pociąg wiozący z Warszawy do Krakowa trumnę z ciałem marszałka Józefa Piłsudskiego. Dwa lata później przejeżdżał tędy król Rumunii Karol II. Obydwa wydarzenia zgromadziły w charakterze widzów tłumy mieszkańców z okolicznych wiosek.
Podczas kampanii wrześniowej tunele nie doznały większych szkód. Wysadzili je dopiero wycofujący się w 1945 roku Niemcy. Na niewiele się to zdało, gdyż zaraz po wojnie tunele odbudowano i ponownie uruchomiono. W 2005 roku dokonano zmiany nazw: tunel „Ferdynand” przemianowano na „August”, tunel „Jan” na „Włodzimierz”. Motywy tej decyzji nie są znane, podobnie jak postaci kryjące się pod nowymi nazwami. Po gruntownej modernizacji z roku 2013 tunele są ważnym elementem infrastruktury na linii kolejowej nr 8 Warszawa-Kraków.
Jak nazywa się tunel?
Pierwszy tunel z 1885 roku określany był jako Tunel Miechowski. Do opisu jego lokalizacji używano także nazwy wzgórza Piaskowiec, pod którym został poprowadzony [5]. Używana obecnie nazwa tunel pod Białą Górą jest nieco myląca – kulminacja Białej Góry (416 m) znajduje się około 1,8 km na północny zachód od linii tunelu. Od tunelu swoją nazwę wzięła stacja kolejowa Tunel oraz kompleks lasów tunelskich (nazwa lokalna, nie występuje w Państwowym Rejestrze Nazw Geograficznych).
Materiały wykorzystane w opracowaniu
- Atlas Kolejowy: https://www.atlaskolejowy.net
- Boguski J., 1884, Tunel Miechowski i skała, w której jest przebity (Notatka informacyjna), w: Wszechświat Tom III nr 17. Wersja online na stronie Małopolskiej Bibliotek Cyfrowej: link [dostęp 8.12.2022].
- Karte des Westlichen Russlands 1:100 000, arkusz F40 Miechów, 1914; F41 Słomniki 1914, http://igrek.amzp.pl/.
- Sienicki Stanisław, 1885, Opis drogi żelaznej Iwangrodzko-Dąbrowskiej, Warszawa, wersja online na stronie Repozytorium Cyfrowego Instytutów Naukowych: link [dostęp 8.12.2022].
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom VII, Warszawa 1887, s. 57. Wersja online: link.
- Witecki Witold, 2021a, Urywki z historii tunelu pod Białą Górą. Po drodze do stacji Tunel (8), artykuł online na stronie Kolejowe Kielce: link [dostęp 8.12.2022].
- Witecki Witold, 2021b, Urywki z odległej historii stacji Tunel. Po drodze do stacji Tunel (11), artykuł online na stronie Kolejowe Kielce: link [dostęp 8.12.2022].