Górnicze lasy między Ostrężnicą i Psarami

Do Przewodnika dodaliśmy miejsca położone w lasach pomiędzy Ostrężnicą i Psarami. Tereny te związane są bardzo ściśle z historią dawnego górnictwa. Przynajmniej od XIV wieku prowadzono tu wydobycie galeny (ruda ołowiu), a następnie galmanu (ruda cynku). W XIX wieku z połączenia kilkunastu rozproszonych pól górniczych powstała duża, złożona z 11 rewirów kopalnia Katarzyna, która od południa sąsiadowała z mniejszą (2 rewiry) kopalnią Jan w Psarach. Obydwa przedsiębiorstwa stanowiły własność rodziny Potockich z Krzeszowic. Wydobycie prowadzono do wybuchu I wojny światowej, a sporadycznie także w okresie międzywojennym (na fotografii – krajobraz wyrobisk górniczych na terenie dawnej kopalni galmanu Jan).

Jedno z otwartych zapadlisk na terenie dawnej kopalni Jan

Osoby odwiedzające okoliczne lasy często opisują niezwykłą atmosferę, jaka w nich panuje. Jest to odczuwalne szczególnie w okolicach Galmanu – dawnej osady górniczej, a obecnie skromnego, złożonego zaledwie z dwóch budynków przysiółka Ostrężnicy. Zwarty, przeważnie bukowy las, brak zasięgu telefonicznego, ziemia pokryta wyrobiskami i hałdami oraz świadomość, że pod lasem ciągną się dziesiątki kilometrów korytarzy i sztolni – wszystko to powoduje, że wycieczka w to miejsce może być naprawdę wyjątkowa.

Wnętrze sztolni w dawnej kopalni Katarzyna

Interesujące są także lasy położone dalej na południe. Stare mapy pokazują osadę leśną, która istniała na przełomie XIX i XX wieku w okolicy Psar. W pobliżu tego miejsca można dziś odnaleźć wał ziemny o regularnym zarysie, z betonowym, nieopisanym słupkiem. Trudno jednak powiedzieć, czy ma to związek z dawnymi budynkami osady. Jeszcze bliżej Psar, na Łąkawcu, w głębokim jarze potoku Psarka znajduje się szereg kamiennych tam z końca XIX wieku, które chroniły mieszkańców przez zalewem wód spływających z okolicznych wzgórz. Z kolei okrążając Psary od południa trafimy na kamienny mur w leśnym rezerwacie Ostra Góra – pozostałość dawnego folwarku z czasów, gdy na stokach wzniesienia wypasano owce należące do majątku w Młoszowej. W końcu na zachód od Psar, w miejscu zwanym Jeziorka, odnajdziemy bez trudu dwie polany – pozostałość po faktycznych jeziorkach, na których jeszcze w drugiej połowie XX wieku można było podobno pływać łódką albo kajakiem. Dużo trudniej będzie za to odszukać znajdujący się w pobliżu Jeziorek cmentarz epidemiczny z XIX wieku – pamięć o nim przetrwała już tylko w niejasnych wspomnieniach najstarszych mieszkańców Psar.

Karniowice, ruiny folwarku Ostra Góra, XIX w.
Psary, kamienne tamy na Łąkawcu, XIX w.
Psary, krzyż przydrożny, XIX/XX w.

Wybór źródeł wykorzystanych w tej części przewodnika:

Galman, http://geotyda.pl/miejsca/kra/galman.php, dost. 30.11.2016.

Kempka Mieczysław, Traczyński Jan, Psary, perła Ziemi Chrzanowskiej, Warszawa 2010. Wersja online na stronie miejscowości Psary, http://www.nasze-psary.net/troche-historii/871-psary-perla-ziemi-chrzanowskiej.html, dost. 3.12.2016.

Kopalnia Katarzyna-krótkie podsumowanie ostatnich trzech lat poszukiwań, 2013, http://www.jaskiniejury.pl/80-nowosci-jaskiniowe/282-kopalnia-katarzyna-krotkie-podsumowanie-ostatnich-trzech-lat-poszukiwan, dost. 30.11.2016.

Kopalnie galmanu w Psarach, http://www.nasze-psary.net/troche-historii/72-kopalnie-galmanu.html, dost. 9.12.2016.

Piszczek Tomasz, Lądowisko Harcerskiego Oddziału Szybowcowego Ostra Góra (1938), http://www.nasze-psary.net/troche-historii/179-ladowisko-harcerskiego-oddzialu-szybowcowego-ostra-gora-1938.html, dost. 6.12.2016.

Rzepecki Bronisław, Górnictwo na ziemi nowogórskiej, 2013, http://nowa-gora-paryz.blogspot.com/2013/05/gornictwo-na-ziemi-nowogorskiej.html, dost. 30.11.2016.

Stopnie wodne w Łąkawcu, http://www.nasze-psary.net/stopnie-wodne-w-lakawcu/21-stopnie-wodne-w-lakawcu.html, dost. 2.12.2016.

Tajemnica „Ostrej Góry” wyjaśniona, http://www.nasze-psary.net/troche-historii/223-tajemnica-ostrej-gory-wyjasniona.html, dost. 2.12.2016.

Mapy archiwalne:

Mapa Heldensfelda, Carte von West-Gallizien (…) 1:172 800, 1801-1804, wersja online na stronie Biblioteki Cyfrowej Uniwersytetu Łódzkiego, http://bcul.lib.uni.lodz.pl/dlibra/publication?id=1623&tab=3.

Mapy katastralne Galicji, 1844-1. poł. XX w., wersja online na stronie Szukaj w Archiwach, http://searcharchives.pl/.

Spezialkarten der österreichisch-ungarischen Monarchie, 1:75 000, arkusz Chrzanów und Krzeszowice, wydania z 1878 i 1907 roku, wersja online na stronie projektu Mapster, http://igrek.amzp.pl/mapindex.php?cat=KUK075.

Szczegółowa Mapa Polski WIG, 1:25 000, arkusz 48/29 B Nowa Góra, 1944, wersja online na stronie projektu Mapster, http://igrek.amzp.pl/mapindex.php?cat=WIG25.

2 myśli na temat “Górnicze lasy między Ostrężnicą i Psarami

  1. Fryderyk Siemek .Tematy które w tym programie poruszacie, są memu sercu bardzo bliskie . Nie jestem -co prawda, ani nie bylem mieszkańcem Psar ,jednak są mi one bardzo bliskie ,choć byłem mieszkańcem Ostrej Góry ,o której jest wiele wzmianek historycznych , po drugie miałem w Psarach wielu przyjaciół .Wspomnę tu nazwisko Mieczysława Jasińskiego ,którego losy powiodły do Australii . Z mej wiedzy co prawda nie potwierdzonej ,jednak z przekazanej mi o nim wiedzy , siostry jego Zosi Zosia ,polec miał w wojnie w Wietnamie. Przed wyemigrowaniem do Australii ,pływał na statku ,,BATORY,, .Ostatni list jaki dostałem od niego , był z Antwerpii , a drugim mym przyjacielem buł Mieciu Kempka ,z którym jeszcze przed śmiercią jego rozmawiałem ,kończąc serdecznie Was pozdrawiam.

  2. Pozdrawiam również i zapraszam do odwiedzania naszego portalu!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *