Samolot zderzył się z górą w majowe przedpołudnie 2002 roku. Pogoda była tego dnia fatalna. Mgła, deszcz, widoczność praktycznie zerowa. Po upadku awionetka Piper 28A stanęła w płomieniach. W katastrofie zginęły cztery osoby: trzech obywateli niemieckich z firmy zajmującej się zarządzaniem centrami handlowymi oraz polska asystentka i tłumaczka jednego z nich. Cała czwórka leciała służbowo na kontrolę w Nowym Sączu.
Do wypadku doszło prawdopodobnie z winy pilota, który przy mocno ograniczonej widoczności poprowadził samolot zbyt nisko i zahaczył o drzewa. Szczątki samolotu odnaleźli okoliczni mieszkańcy. Po uprzątnięciu miejsca katastrofy miejscowi strażacy ustawili na nim symboliczną mogiłę – prosty, brzozowy krzyż otoczony drewnianym płotkiem sztachetowym.
Obecnie są tutaj dwa stalowe krzyże, u stóp jednego z nich tabliczka z napisem: „Katastrofa lotnicza/ Tu zginęła/ Janik Magdalena/ 29.05.2002/ żyła 29 lat/ Pokój jej duszy”. Obok kamień z napisem: „Hubert/ + 29.05.2002”. Mogiłę otacza metalowe ogrodzenie. Na drzewie znajdują się pozostałości drewnianego krzyża zawieszonego tuż po wypadku.
Kryjówka na stokach góry
Na stromych, północnych stokach góry Łopusze, około trzysta metrów w linii prostej od symbolicznej mogiły ofiar katastrofy lotniczej, wciąż jeszcze można odnaleźć zarysy dwóch ziemianek, w których podczas drugiej wojny światowej ukrywała się grupa ośmiu Żydów. Ich kryjówkę zdradził Niemcom jeden z mieszkańców pobliskiej wsi. Wszyscy zostali rozstrzelani na miejscu, 25 listopada 1943 roku.
Relacje świadków nie są zgodne w opisie okoliczności odkrycia kryjówki i samego mordu. Wiadomo, że wśród rozstrzelanych byli: Szymon Majer z Rajbrotu z żoną, córką Lają i młodszym synem Jankielem, rodzina Lewkowiczów, Lilak z Rozdziela, Fiszler, Aftergut i Jonasz Feingut. Na polecenie Niemców ofiary zostały pochowane przez okolicznych mieszkańców na miejscu egzekucji. Dziś jedynym upamiętnieniem tamtych tragicznych wydarzeń jest stosik kamieni, ustawiony przez anonimową osobę przy jednym z zagłębień.
Wiatrak w przysiółku Na Górach
O tym, że Łopusze to góra nie tylko pechowa, ale i piękna, można przekonać się wychodząc z lasu na grzbietową drogę, po której biegnie niebieski szlak turystyczny z Rozdziela do Rajbrotu. Z drogi rozciąga się rozległy widok na południe, na Beskid Wyspowy i Gorce. Przy jednym z gospodarstw stoi prawdziwy unikat architektoniczny – mały, drewniany wiatrak gospodarski. Dawniej na Pogórzu było ich wiele, do naszych czasów przetrwało zaledwie kilka.
Gdzie to jest?
Góra Łopusze w Beskidzie Wyspowym ma trzy szczyty: Łopusze Zachodnie, Środkowe i Wschodnie. Opisane miejsca znajdują się na północnych stokach góry, pomiędzy Łopuszem Zachodnim i Środkowym. Współrzędne GPS i linki do kart informacyjnych:
Symboliczna mogiła ofiar katastrofy lotniczej: 49.80135, 20.45454, https://www.kulturawlesie.pl/wp-content/uploads/2023/karty/Bytomsko-01.pdf
Kryjówka i miejsce rozstrzelania i pochówku ukrywających się Żydów: 49.80345 20.45208, https://www.kulturawlesie.pl/wp-content/uploads/2023/karty/Bytomsko-03.pdf
Pamiątkowy krzyż ratowników GOPR: 49.80091, 20.45410, https://www.kulturawlesie.pl/wp-content/uploads/2023/karty/Bytomsko-02.pdf
Drewnianego wiatraka trzeba wypatrywać między Łopuszem Środkowym i Wschodnim, wśród zabudowań przysiółka Na Górach, kilkadziesiąt metrów na prawo od drogi grzbietowej, po której prowadzi niebieski szlak. Nie sposób go przegapić 🙂
Materiały wykorzystane w artykule
- Katastrofa awionetki w Rozdzielu, http://archiwum.zegocina.pl/aktual/2002_05/awionetka.htm [dost. 25.04.2023].
- Katastrofa awionetki w Rozdzielu, relacja Stefana Ptaszka z Rozdziela, http://archiwum.zegocina.pl/aktual/2002_05/awionetkarelacja.htm [dost. 25.04.2023].
- Pamięć o katastrofie lotniczej, http://archiwum.zegocina.pl/aktual/2002_11/pamiecokat.htm [dost. 25.04.2023].
- Opis kryjówki Żydów i wydarzeń związanych z ich egzekucją na portalu Zapomniane.org: https://zapomniane.org/miejsce/bytomsko-zegocina/ [dost. 21.07.2023].
- Materiały zebrane w terenie w październiku 2015 r. (wiatrak), we wrześniu 2020 r. (miejsce katastrofy lotniczej) oraz w maju 2023 r. (kryjówka i miejsce rozstrzelania Żydów).