Złotowo koło Tuczna na pierwszy rzut oka nie wyróżnia się niczym szczególnym. Niewielka leśna enklawa, na niej kilka domów, nie wszystkie zamieszkane na stałe. Ale wystarczy wejść do lasu, żeby trafić do innego świata. To tutaj kryje się bowiem większa część Złotowa, dawnego Flathe, starej osady rycerskiej pamiętającej czasy Wedlów z Tuczna.
Czasy Wedlów i Złotowskich
W źródłach historycznych Złotowo wymieniane jest od końca XV wieku jako Zlothowo, Złotkowo, Goldau, Flatow, Flatte. Od nazwy majątku przyjęli swoje nazwisko osiedleni tutaj manowie, czyli lennicy Wedlów, którzy pisali się jako Złotowscy lub Flatow (1478 – Valtin Flatow, Marek Złotowski; 1522 – Piotr i Kasper Złotowscy, 1562 – Joachim i Marek Złotowscy, bracia Lempart i Kasper Złotowscy) [1,2,3,4].
Flathe
Od rozbiorów Polski aż do końca drugiej wojny światowej Złotowo nosiło niemiecką nazwę Flathe. Na mapach z tamtego okresu widać usytuowany w północnej części wsi dwór stojący w otoczeniu parku. Pod koniec XIX wieku właścicielem tutejszego majątku był leśniczy Eduard [4]. Na początku dwudziestego stulecia wieś miała kilkadziesiąt gospodarstw i stu czterdziestu mieszkańców.
Rodzina Namysłowskich w Złotowie
W 1941 roku do Złotowa na prace przymusowe trafiła wysiedlona z gospodarstwa pod Koninem rodzina Namysłowskich. Według relacji Salomei Politańskiej, z domu Namysłowskiej:
Gdy wybuchła wojna, wszyscy byliśmy razem, w listopadzie 1940 roku Mama urodziła najmłodszego brata Jana. W lipcu 1941 roku Niemcy wysiedlili nas z gospodarstwa, dali pół godziny na spakowanie się. Nasze gospodarstwo przejął kolonista Niemiec. Wozem konnym zawieziono nas na stację kolejową do Konina, stamtąd w wagonach dojechaliśmy do miejscowości Schloppe (Człopa).
Na dworcu kolejowym wsiedliśmy na wóz konny, woźnicą był Niemiec – Krypke. Zwiózł nas do miasteczka Tutz (Tuczna), stamtąd cztery kilometry do wioski Flathe (Złotowo). Znajdował się tam duży majątek, którego właścicielem był Niemiec w stopniu kapitana – Lange [cyt. za: 7].
Ojciec Pani Salomei pracował w tym majątku jako owczarz. W sierpniu 1942 roku cała rodzina, za wyjątkiem najmłodszego Jana, zachorowała na tyfus. Choroby nie przeżyła matka Pani Salomei, Stanisława Namysłowska, która zmarła w szpitalu w Wałczu w wieku zaledwie 32 lat. Pochowano ją na cmentarzyku przy szpitalu. W 1974 roku jej szczątki przeniesiono na cmentarz wojenny w Wałczu [9].
Lata powojenne
Po wojnie większość osady włączono do Lasów Państwowych. Opuszczone budynki rozebrano, a w kilku pozostałych domach urządzono mieszkania dla pracowników leśnych. Obecnie w Złotowie jest kilka tylko zamieszkanych domów – sześć numerów według danych z Geoportalu.
W okolicznym lesie odnaleźć można liczne pozostałości po większej, nieistniejącej części Złotowa: zarysy ziemne budynków, gruz ceglany i betonowy, okruchy ceramiki, czasem fragmenty schodów. Jest też miejsce po dworze i wpisany do ewidencji zabytków dawny park, z którego najlepiej zachowała się prowadząca niegdyś do dworu aleja grabowa [8].
Kapliczka i cmentarz
Na wschód od osady, na dawnym rozstaju dróg, stoi malownicza, ceglana kapliczka. Trochę dalej w stronę Jeziorek Wałeckich usytuowany jest dawny wiejski cmentarz katolicki ze starymi lipami i kilkoma ocalałymi nagrobkami [11].
Gdzie to jest?
Puszcza Drawska, województwo zachodniopomorskie, powiat wałecki, gmina Tuczno, obręb ewidencyjny Jeziorki Wałeckie. Współrzędne GPS:
Dawny dwór: 53.21543, 16.10282
Dawny cmentarz katolicki: 53.21765, 16.10606
Kapliczka na rozdrożu: 53.21451, 16.10632
Stary przepust drogowy: 53.20291, 16.12702
Schron bojowy Ru.17/18 Pozycji Pomorskiej: 53.20075, 16.09040
Materiały wykorzystane w artykule:
- Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii PAN. Edycja cyfrowa: http://www.slownik.ihpan.edu.pl/index.php [dost. 4.01.2023].
- Jacek Grzegorz Brzustowicz, Czasy Wedlów. Historia Drawna i Tuczna w czasach rodu von Wedel (do połowy XIX wieku), wyd. „Asz”-Artur Szuba, Choszczno 2003, s. 63.
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XIV, Warszawa 1895, s. 648. Wersja online: http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/ [dost. 4.01.2023].
- Złotowo, wpis na profilu FB Muzeum Ziemi Wałeckiej: https://www.facebook.com/muzeum.ziemiwaleckiej/posts/pfbid02B9bbJ53fu7gnb1CjdZ7f32Hssi53tJtqE64Csf9KWcTjvVemS1rpmrRrBDVwe5L4l [dost. 4.01.2023].
- Karte von Ost-Preussen (…) 1:150 000, arkusz XIX Filehne, 1796-1802 r., https://atlas.ihpan.edu.pl/ [dost. grudzień 2023].
- Messtischblatt 1:25 000, arkusz 2762 Spechtsdorf, wyd. 1899, 1937, 1945 r., http://igrek.amzp.pl [dost. grudzień 2023].
- Gemeindelexikon für das Königreich Preußen (…), Provinz Westpreussen, Berlin 1887 (dane na rok 1895), s. 174 poz. 25. Wersja online na stronie Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej: https://pbc.gda.pl/dlibra/publication/11472/edition/7504 [dost. 30.08.2023].
- Gemeindelexikon für das Königreich Preußen (…), Provinz Westpreussen, Berlin 1908 (dane na rok 1905), s. 28 poz. 24. Wersja online na stronie Kujawsko-Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej: https://kpbc.umk.pl/dlibra/doccontent?id=31688 [dost. 30.08.2023].
- Marian Wiatr, Historia zbiorowego grobu robotników przymusowych w Wałczu, https://cmentarz-wojenny.pl/wspomnienia/marian-wiatr-historia-zbiorowego-grobu-robotnikow-przymusowych/ [dost. 4.01.2023].
- Ewidencja założenia parkowo-dworskiego w Złotowie wykonana na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Pile, Szczecin 1993, wersja online na portalu NID: https://zabytek.pl/pl/obiekty/park-dworski-865183 [dost. grudzień 2023].
- Karta ewidencyjna cmentarza w Złotowie, 1988r.: https://zabytek.pl/pl/obiekty/cmentarz-rzymskokatolick-691681 [dost. 4.01.2023].