Nic nie wiadomo o wisielcach z Góry Wisielczej vel Szubienicznej, po niemiecku zwanej Galgenberg. Góra koło Strzalin znana jest za to ze swoich bunkrów. W latach trzydziestych XX wieku Niemcy wybudowali tutaj kompleks umocnień – jeden z największych i najsilniejszych tego rodzaju obiektów na Wale Pomorskim (Pozycja Pomorska, Pommernstellung).
B-Werk Galganberg
W polskiej literaturze niemiecka nazwa wzniesienia Galgenberg tłumaczona jest jako Góra Szubieniczna lub Góra Wisielcza. Fortyfikacje określane są natomiast jako Grupa Warowna (pisana wielką lub małą) lub jako B-Werk, czyli dzieło obronne o kategorii odporności B, złożone z kilku żelbetowych bloków połączonych siecią podziemnych korytarzy. Tak w swoim przewodniku opisuje kompleks umocnień Jarosław Leszczełowski:
Ten rozproszony B-Werk składał się z dwóch bloków wejściowych połączonych korytarzem głównym, dwóch bloków obserwacji artyleryjskiej oraz pięciu bloków bojowych.
Bloki obserwacyjne wyposażone były w kopuły pancerne 44P8 i 21P7. Trzy bloki bojowe dysponowały trójstrzelnicowymi kopułami 2P7 dla obsługi ckm MG08, a dwa sześciostrzelnicowymi kopułami 20P7 dla dwóch karabinów maszynowych MG42. B-Werk na Galgenbergu posiadał instalację elektryczną, wodociągową, wentylacyjną i telefoniczną.
Bloki wejściowe połączone są korytarzem głównym, przy którym znajdują się pomieszczenia węzła łączności, pokoju dowódcy, izby opatrunkowej, dwie izby załogi, kuchni z magazynem żywnościowym oraz umywalni i WC [1: 144].
Polacy na Pommernstellung
Niemcy wybudowali Wał Pomorski w obawie przed spodziewanym atakiem ze strony Polski. Polacy rzeczywiście pojawili się na Pommernstellung, ale dopiero w 1945 roku i w zupełnie innych okolicznościach historycznych. Byli to żołnierze utworzonej w Związku Radzieckim 1 Armii Wojska Polskiego, której przypadło w udziale przełamywanie wraz z Rosjanami umocnień Pozycji Pomorskiej między Wałczem i Szczecinkiem.
Górę Wisielczą zdobyli jednak sami Rosjanie. Stało się to po ciężkich walkach w lutym 1945 roku. W późniejszym czasie Górę spotkał los wszystkich umocnień Wału Pomorskiego. Schrony ogołocono z wyposażenia i cennych elementów stalowych, a wypatroszone, żelbetowe skorupy wysadzono w powietrze.
Wisielcza Góra dzisiaj
Do niedawna największą atrakcją Wisielczej Góry były podziemia fortyfikacji, ale w ostatnim czasie Nadleśnictwo Tuczno zamknęło je dla zwiedzających, powołując się na ekspertyzę techniczną, według której penetracja korytarzy i tuneli stwarza zagrożenie dla życia i zdrowia.
Z zakazu cieszą się na pewno nietoperze, dla których w 2008 roku utworzono na Wisielczej Górze rezerwat o nazwie „Strzaliny koło Tuczna” [2]. Turyście i miłośnikowi historii pozostaje w tej sytuacji zwiedzanie ruin części naziemnej, nasuwających nieodparte skojarzenie z rozrzuconym na dużej przestrzeni wrakiem statku kosmicznego…
Na fotografii tytułowej: blok wejściowy A Grupy Warownej Wisielcza Góra.
Gdzie to jest?
Puszcza Drawska, województwo zachodniopomorskie, powiat wałecki, gmina Tuczno, obręb ewidencyjny Strzaliny. Współrzędne GPS obiektów naziemnych:
blok wejściowy A: 53.18591, 16.21986
blok wejściowy B: 53.18591, 16.21785
bloki bojowe z sześciostrzelnicową kopułą pancerną dla dwóch karabinów maszynowych:
53.18548, 16.21771; 53.18554, 16.21877
bloki bojowe z trójstrzelnicową kopułą pancerną dla karabinu maszynowego:
53.18481, 16.21711, 53.18408, 16.21839; 53.18413, 16.22116
bloki obserwacyjne z kopułą pancerną:
53.18546, 16.21664; 53.18391, 16.21940
Materiały wykorzystane w artykule:
- Jarosław Leszczełowski, Wokół Wału Pomorskiego. Historia, legendy, ciekawostki. Tom II – Jastrowie, Mirosławiec, Tuczno, Człopa, Stowarzyszenie Wał Pomorski 1945, Warszawa 2023.
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Rezerwat_przyrody_Strzaliny_ko%C5%82o_Tuczna [dost. 22.12.2023].
- Fotografie podziemnej części fortyfikacji na portalu fotopolska.eu: https://fotopolska.eu/52670,obiekt.html?map_z=16 [dost. 22.12.2023].
- Materiały z weryfikacji terenowej przeprowadzonej 17 października 2023 roku.