Wyżyna Miechowska to pierwsza kraina geograficzna, przez którą przejedziemy podróżując samochodem lub pociągiem z Krakowa w kierunku Kielc. Na północy Wyżyna sięga aż pod Jędrzejów, do granicy województw: małopolskiego i świętokrzyskiego. Na zachodzie sąsiaduje z Wyżyną Krakowsko-Częstochowską, na wschodzie zaś z regionem Ponidzia.
Kraina geografów
W krajobrazie Wyżyny charakterystyczne są szerokie garby zwane pagórami oraz szerokie, płaskodenne obniżenia terenu – padoły. Występowanie tych elementów było jednym z powodów, dla których geografowie wyodrębnili Wyżynę Miechowską jako samodzielny mezoregion fizycznogeograficzny.
Kraina krajoznawców
Granice Wyżyny Miechowskiej niemal dokładnie pokrywają się z granicami ziemi miechowskiej. Nie jest to ziemia historyczna, czyli dawna jednostka podziału administracyjnego w średniowiecznej monarchii piastowskiej, jak ziemia krakowska czy poznańska. W okresie przedrozbiorowym region miechowski nie stanowił osobnej jednostki terytorialnej i wchodził aż do końca I Rzeczpospolitej w skład powiatu ksiąskiego i proszowickiego województwa krakowskiego.
Określenie ziemia miechowska zostało wymyślone i wprowadzone do użycia dopiero na przełomie XIX i XX wieku, a jego autorami byli polscy krajoznawcy, którzy jako pierwsi przemierzali te tereny w poszukiwaniu materiałów historycznych i etnograficznych do ich opisu.
„Duży” i „mały” powiat miechowski
Pojęcie ziemi miechowskiej obejmowało w tamtym czasie ówczesny powiat miechowski, który został utworzony przez rosyjskie władze zaborcze w roku 1866. Oprócz okolic Miechowa powiat ten obejmował także Słomniki i Proszowice oraz tereny sięgające dalej na południowy wschód aż do Wisły, z Koszycami i Nowym Korczynem.
W takich granicach powiat miechowski istniał do końca zaborów i przez cały okres II Rzeczpospolitej. Zlikwidowany przez okupantów niemieckich podczas drugiej wojny światowej, przywrócony na krótko po wojnie przez władze PRL, powrócił do życia po reformie administracyjnej z 1999 roku, ale już w okrojonych granicach – bez dawnej części południowej, którą rozdzielono pomiędzy powiaty: proszowicki i krakowski.
Tradycja „dużego” powiatu żyje jednak nadal właśnie dzięki pojęciu ziemi miechowskiej, do której domyślnie włączane są wszystkie tereny mające w różnych okresach historycznych powiązania administracyjne, polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturowe z Miechowem.
Czy są tu lasy?
Miechowskie bardziej niż z lasem kojarzy się z rozległymi terenami rolniczymi oraz gęstą zabudową. W rzeczywistości sytuacja nie wygląda jednak tak beznadziejnie. Lasów jest tutaj stosunkowo dużo, są one jednak podzielone na niezliczone fragmenty i enklawy, które unoszą się niczym zielone statki na oceanie pól i łąk.
Największe i najbardziej zwarte kompleksy leśne położone są w północnej części Wyżyny. Można tutaj spędzić cały dzień na mozolnym przedzieraniu się przez ciasne jary i wąwozy lasów tunelskich, Strzygańca albo Chrustów. Są to lasy trudne terenowo, malownicze i cenne przyrodniczo – nie bez powodu utworzono w tym rejonie aż cztery rezerwaty leśne („Kępie na Wyżynie Miechowskiej”, „Biała Góra”, „Kwiatówka” i „Lipny Dół koło Książa Wielkiego”).
Materiały wykorzystane w artykule
- Włodzimierz Barczyński, Stanisław Piwowarski (red.) 2010, Ziemia miechowska, moja mała ojczyzna, Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Miechowie, wersja online: link [dostęp 20.10.2022].
- Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody: https://crfop.gdos.gov.pl/CRFOP/