Historia lasów wokół doliny Eliaszówki wiąże się ściśle z założonym tutaj w pierwszej połowie XVII wieku klasztorem karmelitów bosych. Członkowie tego zgromadzenia, które powstało pod koniec XVI wieku na fali reformy średniowiecznego zakonu karmelitów, przez długi czas hołdowali surowej regule ascetycznego, pustelniczego życia. Jadąc malowniczą drogą z Czernej w stronę Paczółtowic i Gorenic warto pamiętać, że do roku 1805 cały ten teren – ponad 80 ha lasów na obu zboczach doliny Eliaszówki – był całkowicie zamknięty dla osób z zewnątrz. Wstępu na teren tzw. wielkiej klauzury klasztornej strzegł wysoki na 2,5 metra i długi na ponad 4 kilometry kamienny mur, który do dzisiaj – choć w wielu miejscach nadwątlony – nadal śmiało przecina urwiste jary i wyniosłe wzgórza wokół klasztoru. Za tym murem wznosiły się co jakiś eremitarze – niewielkie, murowane lub drewniane pustelnie, w których karmeliccy pustelnicy doskonalili się w ascezie. Droga wzdłuż Eliaszówki nie istniała, dno doliny było dzikie i trudno dostępne, a jedyny wjazd na teren klasztoru prowadził od wschodu, od strony Siedlca, przez bramę, furtę i imponujący kamienny most, odważnie przeciągnięty nad urwistym jarem potoku.
W roku 1813 lasy położone na terenie klasztornych folwarków w Siedlcu i Paczółtowicach zostały umieszczone w spisie katastralnym sporządzonym przez przysięgłego geometrę Księstwa Warszawskiego, Jakuba Czerwińskiego. Ze spisu dowiadujemy się, że w lasach tych rosły przede wszystkim buki, dęby, sosny i świerki oraz że były one podzielone dla celów gospodarczych na 80 wrębów. Ich łączna powierzchnia wynosiła wówczas 725 morgów (blisko 400 ha). Od wschodu graniczyły one z lasami należącymi do miejscowości Pisary i Żary, od południa z gruntami wsi Siedlec, Żbik i Czatkowice, od zachodu z lasami ciągnącymi się wzdłuż wspomnianych Czatkowic, od północy zaś z gruntami plebańskimi i włościańskimi wsi Paczółtowice. Kolejnego pomiaru dokonano w roku 1821. Tym razem w dokumentach zapisano między innymi, że w mieszanym drzewostanie na terenie obydwu folwarków występuje wiele cennych dębów i buków, a pozyskiwane tam drewno wykorzystywane jest przede wszystkim jako budulec w gospodarce klasztornej.
W pierwszej połowie XIX wieku w należących do karmelitów lasach rozpoczęto poszukiwania, a następnie wydobycie surowców mineralnych – glinki ogniotrwałej, galmanu i rudy żelaza. Prowadzone pod auspicjami klasztoru prace górnicze stanowiły jedną z prób dostosowania się do przemian społecznych, politycznych i gospodarczych XIX stulecia, które wymusiły na dawnych pustelnikach zmianę sposobu życia, otwarcie na świat zewnętrzny oraz konieczność poszukiwania nowych źródeł utrzymania.
Do naszych czasów przetrwały zarówno ślady dawnego górnictwa, jak i zabytki dokumentujące wcześniejszy, pustelniczy okres historii klasztoru. Pamiątki te, wkomponowane w leśne ostępy Doliny Eliaszówki, tworzą jedyną w swoim rodzaju enklawę leśnego krajobrazu kulturowego, miejsce o niezwykłej atmosferze i jeden z najpiękniejszych zakątków Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.
Wybór źródeł wykorzystanych w tej części przewodnika:
Kopalnie pod klasztorem, w: Przełom, nr 48 (916) z 2.12.2009, wersja online na stronie: http://przelom.pl/14859-kopalnie-pod-klasztorem.html, dost. 4.01.2016.
Monografia klasztoru oo. Karmelitów Bosych w Czerny: z illustracyami / na podstawie źródeł wiarygodnych […] napisał o. Romuald od św. Eliasza, 1913. Pozycja dostępna online na stronie Bibliotek Cyfrowej KUL, http://dlibra.kul.pl/dlibra/docmetadata?id=1067&from=pubindex&dirids=43&lp=242, dost. 29.12.2016.
Graczyk Waldemar, Marszalska Jolanta, Klasztor karmelitów bosych w Czernej od pierwszej połowy XVII do końca XIX wieku. Dzieje-kultura-ludzie, Wydawnictwo Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy, Kraków 2014.
Polaczek Stanisław, Powiat Chrzanowski w W. Ks. Krakowskiem. Monografia historyczno-geograficzna, Kraków 1914, s. 219, wersja online na stronie Małopolskiej Biblioteki Cyfrowej, http://mbc.malopolska.pl/dlibra/docmetadata?id=10382&from=publication, dost. 16.12.2016.
Rzepecki Bronisław, Górnictwo na ziemi nowogórskiej, 2013, artykuł online na stronie miejscowości Nowa Góra, http://nowa-gora-paryz.blogspot.com/2013/05/gornictwo-na-ziemi-nowogorskiej.html, dost. 4.01.2017.
Wanat Benignus Józef, Maryjne sanktuarium karmelitów bosych w Czernej, Wyd. OO. Karmelitów Bosych, Kraków 1992.
Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, t. 18, cz.2, Województwo krakowskie, Ośrodek Dokumentacji Zabytków, Warszawa 1995.
Zinkow Julian, Krzeszowice i okolice, Wyd. PTTK Kraj, Warszawa-Kraków 1988.
Jedna myśl na temat “Lasy wokół Doliny Eliaszówki i klasztoru karmelitów bosych w Czernej”